woensdag 12 maart 2014

Jubileum 300 jaor

In 1714 were op 7 maart in Rastatt (get oonder Karlsruhe) en op 7 september in Baden (Zjwitserland) verdrage oondertaekend es vervolg op de Vrede van Utrech e jaor ieder, oëmit 'n eind kump an d'r Sjpaanse Successieoorlog.

Belangriekste gevolg vur os gebied is dat de Sjpaanse Nederlande vanaf dan bie Oosteriek gun hure en dus de Oosteriekse Nederlande were. Datzelfde geldt vur Sjpaanse gebiede in Italië, zoe wie Napels, Milaan en Sardinië.

Sjpaanse Nederlande were Oosterieks

Aanleiding
Op 1 november 1700 sjtirft d'r Sjpaanse kunning Karel II zoonder keender, dus zoonder opvolger, successor. In Frankriek is dan d'r zonnekunning Lodewiek XIV an de mach en zienge klingzoon, Filips van Anjou, waor dur Karel II es opvolger aangeweze. Alling ziet de res van Europa 'n combinatie van die twie lan neet zitte. Mit name keizer Leopold (juus wie Karel II 'nne Habsburger) miengt och aansjpraak te make op d'r troën. D'r oorlog gaet dus tusje Frankriek-Sjpanje en Ingeland-Republiek-Duutsje keizer.

Deelnemende lan
In 't begin van d'r oorlog waor Ingeland en de Republiek der Nederlande 'n personele unie oonder Willem III. In d'r oorlog hat de Republiek mit 120.000 man 't groetste leger dat 't ooit zou hubbe. De personele unie eindigt in 1702 es Willem III sjtirft.
D'r troën van Ingeland gaet uvver nao de sjoenzus van Willem III, Queen Anna Stuart. Zie blief kunningin van Ingeland, Sjotland en Ierland tot 1707 en wurd in dat jaor (Act of Union) kunningin van Groët-Brittannië. Zie sjtirft in augustus 1714.
D'r Habsburgse keizer Leopold I sjtirft in 1705 en wurd dan opgevolg dur Jozef I. Dae sjtirft in 1711 en wurd opgevolg dur Karel VI.
D'r groetste veroverer Lodewiek sjtirft in 1715 en dat zurg vur 't sjlage van de verdrage.

Louis XIV bie verovering va Mestrich 1673

Einde
D'r zonnekunning Louis XIV waor al 30-40 jaor ieder op veroveringstoch op zeuk nao natuurlike grenze. Me nao 1710 hat e in de gate dat e Sjpanje neet gaet winne. De tengepartiej wit och dat ze hem neet kinne vernedere es d'r in 1713 vrede wurd gesjlote. 't Beware van machsevewich is bie dis verdrage vur d'r uursjte kiër belangriek. Filips (V) wurd toch kunning va Sjpanje, me d'r troën maog nooit gecombineerd were mit Frankriek.

Gevolge
Sjpanje had zieng rol es groëtmach tusje 1648 (einde 80-jäörige oorlog) en 1700 definitief verlore. Och de Republiek verluus in die jaore hiel väöl mach en invloed in de Europese en Weldpolitiek. De leidende rol in de weld van Frankriek wurd uvvergenome dur Ingeland, vanaf toen dus Groët-Brittannië, zie kriege o.a. Gibraltar en versjillende Franse kolonië in Noord-Amerika. Sjpanje verluus de Zuidelike Nederlande en gebiede in Italië an Oosteriek.

Willem III van Ingeland en de Republiek

Geen opmerkingen: