Napoleon versjlaet in 1805 d'r Keizer van Oosteriek en d'r Tsaar va Rusland bie d'r Driej-Keizersjlag bie Austerlitz (teggewoordig i Tsjechië). De jaore die volge is heë d'r machtigste persoën op de weld en mit name in Europa. Alling Ingeland beejt waersjtand, me Napoleon beheersj 't ganse continent. Alling Sjpanje kriet e neet gans oonder controle: dao vecht e neet alling tenge e leger, me tenge de ganse bevolking: 'guerilla' dus. Op dat moment ruke de Keizers in 't Ooste hun kans en Rusland sjtaet toe (boete afsjprake mit Napoleon um) dat Oosteriek wer e leger opboewt.
Napoleon ziet dat es 'n dreiging en hee boewt 't groetste landleger tot dat moment: le Grand Armée. In 1812 vertrik e daomit nao Rusland en vur waete wie 't aaflup: de Russe blieve zich truuktrikke en lotte 't, op e paar kling sjlage nao, neet op 'n confrontatie oetlaope. Zelfs Moskou verlotte ze - d'r Tsaar vluch nao St.Petersburg - en ze lotte de gevangene vrie en geve hun fakkels, zoedat gans Moskou in brand sjtaet es de Franse dao liegke te sjlaope. Es d'r weenter insjlaet, trikke de Franse truuk, me van de ruum 500.000 komme mer zoe'n 2%, 10.000 man truuk.
Frankriek liegk op de kneje, me is nog neet versjlage. Dat zou gebäöre in d'r Volkeresjlag bie Leipzig in oktober 1813. Napoleon mot zich nog wiër truuktrikke, zelfs achter de vreugere Franse grenze, tot zelfs Paries wurd iggenome op 31 maart van dat jaor. 2 Daag ieder wurd in Nederland gewerk an de uursjte groondwit. Op 2 april wurd Napoleon aafgezat dur de Franse Kamer, op 6 april wurd Lodewiek XVIII (broor van geëxecuteerde Louis XVI) d'r nuje kunning en op 11 april taekene minister van boetelandse zake Talleyrand, diplomaat Caulaincourt en de maarsjalke Ney en McDonald 't Verdrag van Fontainebleau. Tsaar Alexander mak afsjprake mit Talleyrand en is daobie erg toegeeflik vur Napoleon en umdat de ander afgevaardigde pas laat i Paries aankomme, were de mieste afsjprake gehandhaaf. Zoe zun ze neet bliej mit de locatie oe Napoleon heen mot: Elba. Ze vinne 't te geveerlik, zoe kort bie Italië en Frankriek. Och zun ze neet tevraeje dat Marie-Louise mit zoon Napoleon II o.a. 't Hertogdom Parma kriege. Dat Napoleon zich 'keizer' maog blieve neume, 2 miljoen franc per jaor kriet en 400 man 'hofhouding' mitkriet, vinne ze bliekbaar gae probleem. Mè 't belangriekste wat d'rin sjtaet: Napoleon, noch zieng familie of naokommelinge, maoge ooit nog aansjpraak make op d'r Franse troën.
Kaart van Europa, nao 't Congres van Wene
Op 3 mei kump Napoleon aan op Elba. Marie-Louise en Napoleon II zun neet mit 'm mitgegange, mè truukgegange nao häör familie in Oosteriek. Zie zalle Napoleon daonao neet mie zie. Op 30 mei wurd 't Verdrag van Paries getaekend en daonao beginne de uvverwinnaars same mit d'r nuje kunning an de herinrichting van Europa bie 't Congres van Wene (september '14 - 26 juni '15). Frankriek mot de uvverwonne gebiede truukgeve, me de kaart wurd och vereenvoudigd. De ouw dinastië were hersjtild, me 't Hillige Roomse Riek zou neet truukkomme en d'r (dur Napoleon gevurmde) Duutsje Boond wurd gehandhaaf. Praktische zake wie d'r burgerlikke sjtand blieve besjtoe, mè de soms verworve democratie (liberté, egalité et fraternité) wurd wer aafgesjaf; al zou die later (1830 en mit name 1848) toch d'r kop wer opsjteke. Och were internationale tolheffinge enz. besjproke en wurd 'n diplomatiek protocol vasgelag. D'r wurd zelfs al gesjproke uvver de aafsjaffing van sjlaverniej, mè 't machsevewich zurg d'r juus vur dat de expansiedrif zich noe rich op kolonies. De doezende diplomate die al dae tied in Wene zitte, were fleenk vermaak dao en dat zurg vur de oetsjprake: "'t congres dans wal, mè bewaeg neet" of "ze dronken een glas, deden een p(l)as en alles bleef zoals het was".
Hovverwaegs zou Napoleon op 26 februari 1815 vluchte nao Frankriek en begint an z'n 100-daagse, tot hee in Waterloo definitief versjlage wurd. 8 Daag later, op 26 juni 1815, is 't Congres veerdig en is Europa letterlik en figuurlik hertaekend.
Bekiek hie aander jubilea.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten