Jubileum 50 jaor - Ruimte

Dit jaor is 't 50 jaor gelaeje dat vur 't uursj 'nne miensj 'n ruimtewandeling boete 'n ruimtesjip makt. Veer mienge dik dat de Amerikane d'r "groëtste" sjtap gezat hubbe, op d'r Mond. Mè in feite sjtonge ze al mit 10 - 0 achter op de Russe. De Sovjet-Unie hou namelik al d'r uursjte sateliet, 't uursjte deer, d'r uursjte man en de uursjte vrow in de ruimte en och nog de uursjte ruimtewandeling gemak, 50 jaor gelaeje dus. Och waore 't de Sovjets die vur 't uursj d'r achterkant van d'r Mond fotografeerde. Umdat d'r Mond ummer mit d'r zelfde kant nao de Aerd kiek, hou nog noëts 'nne miensj d'r achterkant gezie.

Wedloop um de ruimte:

4 oktober 1957 - 1ste sateliet: Spoetnik I
3 november 1957 - 1ste deer in ruimte: Laika (Spoetnik II)
7 oktober 1959 - 1ste foto van d'r achterkant van d'r Mond (Loena III)
12 april 1961 - 1ste miensj in ruimte: Joeri Gagarin (Vostok I)
16 juni 1963 - 1ste vrow in ruimte: Valentina Teresjkova (Vostok VI)
18 maart 1965 - 1ste ruimtewandeling: Aleksej Leonov (Voschod II)
19 april 1971 - 1ste ruimtestation (Saljoet I)

21 juli 1969 - 1ste miensj op d'r Mond: Neil Armstrong (Apollo XI)

Wat och frapant is, is dat och de degradatie van Pluto nao "dwergplaneet" alles mit dis wedloop te make hat. Alle aander planete en monde waore oontdik dur Europeane, alling Pluto is in 1930 oontdik dur 'nne Amerikaan. Later woorte nog tig van dit soort mini-planete oontdik en moeste ze aeglik allemaol planeet goon heesje, óf ze woorte 'n aege categorie: dwergplanete. Neet alling de Kuipergordel roond Pluto, mè och tusje Mars en Jupiter hat 't 'nne kreenk mit allemaol dwergplanete: planetoïde. Die zun al väöl ieder oontdik. Zoe woort Ceres al in 1801 oontdik en hoosj hiel ff "planeet". Totdat ff later Pallas, Juno, Vesta en aander planetoïde woorte gevoonde. Ditzelfde gebäörde bie Pluto vanaf de jaore '90, tot in 2005 Eris woort oontdik, die zelfs e sjtuk groëter waor wie Pluto. In 2006 woort Pluto dus herneump van planeet tot dwergplaneet.

(Vurwat Pluto 'n dwergplaneet woort)

1610 - Io, Europa, Callisto en Ganymedes (monde van Jupiter, dur Galileo Galilei)
1655 - Titan (mond van Saturnus, dur Christiaan Huygens)
1671, '72 en '84 - Iapetus, Rhea en Tethys & Dione (monde van Saturnus, dur Giovanni Cassini)
1781 - Uranus (dur William Herschel)
1801 - Ceres (dur Giuseppe Piazzi)
1802 - Pallas (dur Olbers)
1804 - Juno (dur Karl Ludwig Harding)
1807 - Vesta (dur Heinrich Wilhelm Olbers)
1845 - Nog mië Asteroïde tusje Mars en Jupiter were oontdik
1846 - Neptunus (dur Galle & d'Arrest)
1930 - Pluto (dur Clyde Tombaugh)
1978 - Charon (mond van Pluto, dur Christy & Harrington)
1990 - Roond Pluto were ummer mië objecte oontdik, die same Kuipergordel vorme
2003 - Haumea (dur José-Luis Ortis)
2003 - Sedna (dur Michael Brown)
2004 - Orcus (kandidaat-dwergplaneet, dur Brown & Trujillo)
2005 - Makemake (dur Michael Brown)
2005 - Eris.

Bekiek hie aander jubilea van 2015.