Oë noe 't kesjtiël va Mhaer sjtaet, sjtong vreuger 'nne Romeinse vuur- of seintore, langs d'r Via Mansuerisca, d'r weeg va Trier en Limburg an de Vesdre nao Mestrich en Tongere. I Sjoppem (steenbos) hat in dae tiëd och 'nne Romeinse villa gesjtande, later heropgeboewd in d'r 7e iëw. Tusje die twie hat bovve Gevietsje 'nne Gallo-Romeinse villa gesjtande, genaamd "op de Saele". Warsjienlik is in dae va Sjoppem 't Verdrag va Voere getaekend in 878 dur de naokommelinge va Karel d'r Groete, die ieder al in 870 't Verdrag va Meersje taekende, warsjienlik i Aesde.
't Sjtaene Hoes dat d'r noe sjtaet sjtamt minimaal oet d'r 14e iëw. In dae tiëd bewoend dur Willem van Mere. Zieng naokommelinge Reinson I, II en III gun zich 'van Libeek' neume, warsjienlik umdat ze dao och e kesjtiël houwe dat mesjien belangrieker waor. De erfdochter Barbara trowt mit Jan van Imstenraedt en hunne zoën Jan II wurd in 1487 verheve tot kesjtiëlhiër.
Zienge klingzoën Gerard van Imstenraedt kriet in 1564 'de heerlike rechte' en maog zich dus Hiër va Mhaer neume. Dit betaekent dat de sjiëpebank va Mhaer de hoëge jurisdictie kriet en och d'r doëdsjtraof maog opliegke. Hievur moeste ze ieder nao Voere en moegte ze dus neet oordele uvver levensdelicte. Dit hult och in dat Mhaer 'n galg kriet, die langs d'r Trichterweeg (d'r Via Mansuerisca) i Tebannet kump te sjtoë. Die plaatsj liegk an de grens, liegk hoëg en langs 'nne drukke weëg. Of dao ooit aene aagehange hat, vilt te betwiefele; d'r zun in eder geval ging bewieze gevoonde. In d'r Franse Tiëd woorte die Heerlikhede opgeheve en de galg dus neergehold. Sinds 2011 sjtaet op die plaatsj e momument.
Och zou in dae tiëd de sjutteriej zie opgerich, warsjienlik 1567. E jaor later brik d'r 80-jäörige oorlog oet en de Sjpaanse en Hollensje legers plundere 't land. In 1609 wurd e soort wapesjtilsjtand (12-jäörig besjtand) gesjlote en in dae tiëd wurd 't kesjtiël oetgebreid mit de hoeve d'rumheen. D'r zoën va Gerard, Winant van Imstenraedt, sjeenkt d'r zilvere kunningsvoggel an de sjutteriej, want zië aliantiewape sjtaet d'rop. Hee sjtirf in 1622 en dus is dae voggel minimaal zoe aod. Dao wer 'nne zoën va, Jan Adolf, sjtirf in 1668 zoonder keender en dus kump 't kesjtiël in han va zienge aagetrowde naef Philipp Christoph baron de Loë.
De veerde generatie, Edmond Assuerus de Loë, kriet 't kesjtiël es huweliksgesjeenk en hee gaet d'r wer woene, naodat 't lang bewoend is gewes dur 'nne plaatsjvervanger. Edmond deent uursj in 't Pruusje leger, me gaet later dene vur de Franse en klimt dao och hoëg op (tot senator en kriet zelfs d'r titel graaf). Zienge zoën Frans Karel Anton wurd gebore in 't revolutiejaor 1789 en greujt dus gans op in dae Franse tiëd. Hee gaet juus op tiëd wer nao d'r Pruusje kant, want in 1815 vecht e tenge Napoleon, oë hee zienge zoën nao verneump hat: Otto Napoleon. Frans Karel Anton kriet in 1816 d'r titel 'baron op allen'. Hee hilp in 1821 um de harmenie mit op te richte en in 1825 wurd e kunning (van de sjutteriej). Hee is och 'nne fanatieke Belsj, want in 1830 is hee ing van de opsjtandelinge en wurd e verkoze tot 't Nationaal Congres. Dao nimt e ging zitting in, want e wurd in datzelfde jaor d'r uursjte gouverneur van Belsj Limburg (toen nog ae gehiël en dus gans i Belsj). Daonao nimt e nog zitting in de senaat en wurd e gezant bie 't Hof va Wene. Frans Karel Anton sjtirf in 1838 en e jaor later erkint Nederland pas de Belsje onafhankelikhaed en wurd de grens getrokke. Limburg wurd gesjplits en Mhaer kump mit de res van Oostelik Limburg truuk bie Nederland. Zou dat och gebäörd zie es Frans Karel Anton nog gelaef zou hubbe? Zou vur da mesjie bie 't voetballe dit volksleed gezonge hubbe?
(1830)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten