Kruustoch

D'r Uursjte Kruustoch ( 1096 - 1099 )

An d'r uursjte Kruustoch dege oongevaer 100.000 luuj mit, mit name oet Frankriek en aangrenzende lan: Vlaandere, Normandië en Bourgondië. Umdat d'r Duutsje keizer d'r paus neet erkint en 'nne aege (tenge)-paus hat, daet heë en zieng onderdane neet mit. Op aene nao: Godfried va Bouillon, ozze hertog va Neder-Lotharinge, dae later d'r uursjte Christelike heersjer uvver Jeruzalem zou were. Mè van die 100.000 luuj zou zoe'n 80% neet truukkomme, inclusief Godfried zelf.

Zoe zoge de kruusvaarders dus neet oet..

Historische contex
Um de kruustochte te begriepe, moste uursj waete in welke tied alles zich afsjpult en wat väöraf gebäörde. De invasies en plundertochte van Vinkinge, More en Aziatische steppevolke vermindere fleenk in d'r 10e iëw. Mè in d'r 11e iëw blief (west)-Europa enorm geweldadig, noe neet mie van boete mè binnenin; kunninge, hertoge en grave die zich oonderling aanvele vur 't minste of geringste. Noe is geweld nooit good en koeste vurheen de hoeg hiëre hun gewaete en hun zeel zuverwesje, mit fleenke bedrage an d'r paus of bisjoppe of dur 't massaal sjtichte van kloesters, mè noe waor d'r zoeväöl geweld, dat 't zelfs d'r paus te wied gong en heë zelfs opreep vur "daag van vraej": aen of twie daag in de week dat d'r neet gevochte zou were. Of heë sjtilde vurwaardes an geweld, dat de lieger adel alling mer in oorlog moegte es ze toesjtimming kroge van hunne kunning: de Godsvredebeweging, 'n noodgreep um 't toch mer probere in te banne.
Tegeliek zeent vur dat in Sjpanje al Kruustochte (Reconquista) mit succes zun geveurd tenge de More. Die begoeste in 1063 mit d'r zenge van Paus Alexander II, die nome in 1085 de Taifa van Toledo in en de moslims op Sicilië woorte in 1092 verdreve.
Och oontsjtoond d'r 'n religieuze discussie of sacramente wal geldig waore es ze dur 'n sjuldig persoon gegeve waore; 'nne priester dae bevurbeeld mitgevochte hou. Zoe'n zelfde discussie kin vur oet d'r tied van Karel de Grote, oe geestelike sjlech Latien gebruke en luuj zengene mit de wäörd: "In nomine Patria et Filia et Spirita Sancta" - "In d'r naam van 't vaderland, de dochter en de hillige geestes"...

Byzantium
In 't naobieje ooste liegk 't Oost-Romeinse Riek mit es hoofsjtad Byzantium (teggewoordig Istanbul). Zie waore juus wie 't weste Christelik. Mè in 1054 kump 't Oosters Sjisma, de sjplitsing tusje de Rooms Katholieke en de Oosters Orthodoxe Keerk. Noe waore d'r in dae tied mierdere theologische conflicte, die och regelmaotig opgelos woorte. En de vraog vur hulp vanoet 't ooste, woort dur d'r paus och es 'n verzoenend gebaar gezie. Die vraog kump d'r, naodat Kling-Azië (toen Anatolië, noe Turkije) in 1071 bie d'r Sjlag bie Manzikert dur de Islamitische Seltsjoeke wurd veroverd op Byzantium. Paus Gregorius VII kroog in die uursjte jaore al 'n vraog vur hulp, mè dae hou 't nog te druk mit z'n aege Investituursjtried. Zienge opvolger Urbanus II (en Robrecht, Graaf van Vlaandere) kriet in maart van 1095 't zelfde verzeuk vur extra heurseldaote nog ins. Paus Urbanus is in 1088 verkoze en hat pas nao 3 jaor zienge Duutsje Tengepaus oet Rome kinne verdrieve, mit hulp van Normandische troepe oet Sicilië. Nog ins 4 jaor later, in 1095, kump 't verzeuk vanoet Byzantium.

Pelgrims
Al sins jaor en dag gun d'r pelgrims nao Jeruzalem en Bethlehem en die zun och jaorelank welkom gewes bie de moslims. Mè in 1009 lut d'r Fatimidische kalief Al-Hakim de Hillig-Grafkeerk vernietige. Zienge opvolger lut wal toe dat die herboewd wurd, mè in 1056 were 300 christene verbanne oet Jeruzalem en maoge och ging pelgrims mie de Hillig-Grafkeerk in. De symbolische en religieuze krach van 't herovere van dit Hillige land mot neet oondersjat were in dae tied.

Samevattend
Waetende dat d'r Paus 'n verzoenend gebaar oet 't ooste wil acceptere, dat heë de adel kin verenige boete d'r Duutsje keizer um (en daomit zieng aege legitimiteit kin vergroëte), dat heë grip wil kriege op 't geweldadige Europa én dat heë de pelgrimage nao Jeruzalem kin hersjtille, is 't vrie logisch dat d'r Paus opreup tot 'n Kruustoch nao Jeruzalem. Um zienge oproop neet tot 'n mislukking te make, mak d'r Paus fleenk reclaam bie al zieng bezeuke an regio's en adel, en es extra propaganda is de (gewapende) pelgrimage good vur 'n volle aaflaot: dus alle zun die begange zun vúr of gedeurende de pelgrimstoch, were vergeve en zurge dus vur 'n plaatsj in d'r Hiemel.

HAROLD:-REX:-INTERFECTVS:EST - Kunning Harold is vermoord; Sjlag bie Hastings 1066

Misversjtande
Soms wurd gedach dat de Kruustochte komme dur uvverbevolking of dur 't probleem van de verandering nao 't uursjgeborerech. Uursj erfde alle mansluuj (kiek mer nao Karel de Grote, oë 't laand eders kier opgedeeld woord) en sins kort erft alling nog mer d'r uursjgeborene. Es dit 'n raej vur de Kruustochte wuur, dan zouwe alling of mit name 2e en volgende zone hubbe deelgenomme, mè dit is aantoenbaar neet woër. Och de expansiedrift klop neet, want vurwat zouwe ze alling specifiek nao de Levant oetbreide en neet richting ooste, noorde of zuide, de Kaukasus, Scandinavië of (Noord)-Afrika?
Zelfs de redenatie dat 't vur de sjatte en kosbaarhaej te doe wuur, is oonlogisch, want in Andalusië (Sjpanje: vanoet Frankriek e sjtuk korterbie) en Egypte (juus get wiër wie Jeruzalem) waor väöl mië te hole, mè opvallend genog gonge ze dao neet heen.
Och zun d'r väöl versjillende versies van wie de Kruusvaarders oetgezie hubbe. 't Kortste in de buurt kump 't Tapijt van Bayeux, dat zoe'n 10 jaor nao de Slag bie Hastings (1066) gemak is, oë d'r Ingelsje kunning Harold wurd vermoord en Willem d'r Veroverer, hertog van Normandië, Ingeland veroverd en dao kunning wurd.

Gevolge
Europa wurd sjtabieler en minder geweldadig.
De kommende 2 iëwe zalle de kruusvaarders hun gewonne sjtaej verdedige en herovere.
Riek is m'n neet gewore; alling Genua (en Venetië) hubbe d'r geld an verdeend dur hun vloot te verheure en handel te drieve.

Islamitisch Kalifaat vanaf d'r 7e iëw

: : : 1095 : : :

Maart: Verzeuk um sjteun van Byzantijnse Keizer Alexios I
Juli: D'r Paus gaet de uursjte adel peile en recrutere
26 November: Concilie van Clermont

Volkskruustoch (mit name oet os regio) in 1096

: : : 1096 : : :

15 augustus: Begin Uursjte Kruustoch, umdat de oogst dan begint en op d'r heenweeg dus uvveral genog te ete is.
Augustus: Aankoms in Constantinopel van de Volkskruustoch (o.l.v. Peter de Kluizenaar & Walter Zonder Have)
Alexios is gesjrokke van de massale opkoms, terwiel heë alling gevrog hou vur e paar hoonderd heurseldaote en heë wit och neet wat e mit die massa aanmot, mit name mit de erm pelgrims van de volkskruustoch, die neet (allemaol) opgevange (kinne) were in Constantinopel en vervolges de umgeving van Nicea plundere.
Van november tot..

Uursjte Kruustoch 15 augustus 1096

: : : 1097 : : :

..tot mei komme de 'Kruusvaarders' aan in Constantinopel
De adel en ridders liegke nog 'n gelofte aaf bie keizer Alexios en ze trikke same ten sjtrijde tenge de Seltsjoeke
14 mei tot 19 juni: Beleg van Nicea
De Byzantijne hubbe zelf nauweliks mitgevochte en zelfs achterum oonderhandeld oedur de sjtad zich oeteindelik uvvergief en ze dus neet geplunderd moeg were: 'n teleursjtilling vur de kruusvaarders dus.
1 juli: Sjlag bie Dorylaeum
21 oktober: Begin van 't Beleg van Antiochië

Anatolië (Kling-Azië) in 1097

: : : 1098 : : :

2 juni: Einde van 't Beleg van Antiochië
Eind juni: Tengenbeleg van Antiochië
Naodat de kruusvaarders Antiochië verovert hubbe, were ze noe zelf belegerd. 'n Sjteunleger vanoet Byzantium driejt op 20 juni um en kump dus neet te hulp. In 'n visioen kump de Hillige Lans vur en die wurd och gevoonde oonder 'n keerk. Me trik mit de lans väörop in processie um de sjtad heen en och mit de lans väörop daet me 'n oetval nao de belegeraars en 't verhaol gaet dat 'n leger van witte ruiters versjiengt en te hulp sjuut en zoe gewonne wurd.
Eind november tot 12 december: 't Beleg van Ma'arrat

Byzantium en Kruusvaarderssjtate in 1099

: : : 1099 : : :

7 juni: Kruusvaarders komme aan bie en beginne 't Beleg van Jeruzalem
15 juli: Inname Jeruzalem en e bloodbad volgt..
22 juli: Godfried wurd 'princeps' van Kunninkriek Jeruzalem (want d'r echte Kunning is natuurlik Jezus)
29 juli: Paus Urbanus II sjterft nao de inname van Jeruzalem, mè 't nuujs is nog neet tot bie hem gekomme
12 augustus: Sjlag bie Ashkelon tenge de Egyptische Fatimide

: : : 1100 : : :

18 juli: Godfried van Bouillon sjterft dur vergiftiging in Caesarea
25 december: Zienge broor Boudewijn volgt 'm op, mè neumt zich wal Kunning, oetgerekkend op uursjte Keersjdag..

(Documentaire "The Crusades")