Jubileum 50 jaor - Ruimte

Dit jaor is 't 50 jaor gelaeje dat vur 't uursj 'nne miensj 'n ruimtewandeling boete 'n ruimtesjip makt. Veer mienge dik dat de Amerikane d'r "groëtste" sjtap gezat hubbe, op d'r Mond. Mè in feite sjtonge ze al mit 10 - 0 achter op de Russe. De Sovjet-Unie hou namelik al d'r uursjte sateliet, 't uursjte deer, d'r uursjte man en de uursjte vrow in de ruimte en och nog de uursjte ruimtewandeling gemak, 50 jaor gelaeje dus. Och waore 't de Sovjets die vur 't uursj d'r achterkant van d'r Mond fotografeerde. Umdat d'r Mond ummer mit d'r zelfde kant nao de Aerd kiek, hou nog noëts 'nne miensj d'r achterkant gezie.

Wedloop um de ruimte:

4 oktober 1957 - 1ste sateliet: Spoetnik I
3 november 1957 - 1ste deer in ruimte: Laika (Spoetnik II)
7 oktober 1959 - 1ste foto van d'r achterkant van d'r Mond (Loena III)
12 april 1961 - 1ste miensj in ruimte: Joeri Gagarin (Vostok I)
16 juni 1963 - 1ste vrow in ruimte: Valentina Teresjkova (Vostok VI)
18 maart 1965 - 1ste ruimtewandeling: Aleksej Leonov (Voschod II)
19 april 1971 - 1ste ruimtestation (Saljoet I)

21 juli 1969 - 1ste miensj op d'r Mond: Neil Armstrong (Apollo XI)

Wat och frapant is, is dat och de degradatie van Pluto nao "dwergplaneet" alles mit dis wedloop te make hat. Alle aander planete en monde waore oontdik dur Europeane, alling Pluto is in 1930 oontdik dur 'nne Amerikaan. Later woorte nog tig van dit soort mini-planete oontdik en moeste ze aeglik allemaol planeet goon heesje, óf ze woorte 'n aege categorie: dwergplanete. Neet alling de Kuipergordel roond Pluto, mè och tusje Mars en Jupiter hat 't 'nne kreenk mit allemaol dwergplanete: planetoïde. Die zun al väöl ieder oontdik. Zoe woort Ceres al in 1801 oontdik en hoosj hiel ff "planeet". Totdat ff later Pallas, Juno, Vesta en aander planetoïde woorte gevoonde. Ditzelfde gebäörde bie Pluto vanaf de jaore '90, tot in 2005 Eris woort oontdik, die zelfs e sjtuk groëter waor wie Pluto. In 2006 woort Pluto dus herneump van planeet tot dwergplaneet.

(Vurwat Pluto 'n dwergplaneet woort)

1610 - Io, Europa, Callisto en Ganymedes (monde van Jupiter, dur Galileo Galilei)
1655 - Titan (mond van Saturnus, dur Christiaan Huygens)
1671, '72 en '84 - Iapetus, Rhea en Tethys & Dione (monde van Saturnus, dur Giovanni Cassini)
1781 - Uranus (dur William Herschel)
1801 - Ceres (dur Giuseppe Piazzi)
1802 - Pallas (dur Olbers)
1804 - Juno (dur Karl Ludwig Harding)
1807 - Vesta (dur Heinrich Wilhelm Olbers)
1845 - Nog mië Asteroïde tusje Mars en Jupiter were oontdik
1846 - Neptunus (dur Galle & d'Arrest)
1930 - Pluto (dur Clyde Tombaugh)
1978 - Charon (mond van Pluto, dur Christy & Harrington)
1990 - Roond Pluto were ummer mië objecte oontdik, die same Kuipergordel vorme
2003 - Haumea (dur José-Luis Ortis)
2003 - Sedna (dur Michael Brown)
2004 - Orcus (kandidaat-dwergplaneet, dur Brown & Trujillo)
2005 - Makemake (dur Michael Brown)
2005 - Eris.

Bekiek hie aander jubilea van 2015.

Solar Eclipse

Zonsverduustering op vriedig 20 maart:

-

-

-

 ..

Weld-Oor-Record

't Weldoorrecord is ing van de oudste disciplines binne 't fietsrenne. 't Is seempel, dudelik en iërlik: individueel zoe väöl mäöglik meters aafliegke in precies ing oor. Al in d'r 19e iëw woort dit gedoe en diek 120 jaor later nog ummer. Of alwer. Want wat is noe precies gebäörd?

't Weldoorrecord waor 'n iezersjterke discipline, oë mit name de echte toppers an mitdege. Fausto Coppi, Jacques Anquetil, tot en mit Eddy Merckx. Tot en mit, want daonao begoes 't. In de jaore '80 en '90 woorte de fietse zoe hypermodern, dat neet mie de conditie en sjpierkrach, mè d'r fiets gong bepale ofse 't record briks. In 2000 hubbe ze dao 'n eind an gemak en Merckx truuk oetgerope tot recordhouwer en vanaf toen moes 't record op 'nne vergeliekbare fiets verbroke were. Die aander woorte oondergebrach in e apart record: de bitste miensjelikke prestatie. Bekiek daovur mienge iedere blog uvver 't weldoorrecord.

Chris Boardman, aene van die hypermoderne, hat in 2000 nog 't record van Merckx verbroke op 'nne "normale" fiets. En in 2005 verbrik d'r oonbekinde Ondrej Sosenka 't record en daomit dreigt 't oet te sjterve. Tot in 2014. Dan ziet de UCI in dat dit record truuk op de kaart mot. De hypermoderne fietse blieve verboje, mè gans truuk tot de Merckx-fietse, dat hoef noe och wer neet. Ze maoge gewoen "normale" tiedritfietse gebruke, zoe wie in aander wedstrijde. En Jens Voigt is d'r uursjte dae dat daet:

51,110 km - Jens Voigt (Dui)

18 september 2014 i Grenchen

51,852 km - Matthias Brändle (Oos)

30 oktober 2014 in Aigle

51,300 - Jack Bobrigde (Aus)

31 januari 2015 i Melbourne

52,491 - Rohan Dennis (Aus)

8 februari 2015 i Grenchen

(Op dit moment nog ummer 't regerend record)

52,221 - Thomas Dekker (Ned)

25/26 februari 2015 i Mexico

Jens Voigt verbrik 't record. Dat waor vantevurre al dudelik. De vraog waor, mit wieväöl en wielang hult e 't vol? E paar weke later al verbrik d'r Oosterieker Matthias Brändle 't record. In januari 2015 luk 't Jack Bobridge neet um wiër te fietse dan Brändle. In februari luk 't d'r Australiër Rohan Dennis wal. Zoe good, dat in daezelfde mond Thomas Dekker 270 meter te kort kump. Alex Dowset hat zieng recordpoging oetgesjtild en Bradley Wiggins hat ze och nog op de planning.

POGING - Alex Dowsett (VK)

27 februari (oetgesjtild) 2015 i Londe

POGING - Bradley Wiggins (VK)

juni 2015 in Ingeland

POGING - Alex Rasmussen (Den)

naojaor 2015

POGING - Tony Martin (Dui)

2016

Och de vrolluuj zun wer begonne mit 't record. De paralypmiër Sarah Storey hat op 28 februari 'n poging gedoe um 't weldrecord te verbreke. Dit is häör op diek 500 meter nao neet geluk en 't weldoorrecord sjtaet daomit (sinds 2003) nog ummer op naam van Leontien Zijlaard-van Moorsel.

46,065 - Leontien van Moorsel (Ned)

2003 i Mexico
(Op dit moment nog ummer 't regerend record)

45,502 - Sarah Storey (Eng)

28 februari 2015