woensdag 27 maart 2013

Dante

't Litste leedsje gaet uvver e geweldig book. Roond 1300 sjrief Dante Alighieri oet Florence "La Divina Commedia", de Goddelike Komedie. Dit is gaene 'comedy', me komedie is e verhaol dat good aaflup, in tengesjtilling tot 'n tragedie. Dit book wurd aeglik gezie es 't hoegtepunt oet de middeliewe en es 't begin van de Italiaanse taal.

In dat book besjrief Dante (hee wurd ummer mit zienge väörnaam geneumd) wie hee roondgeleid wurd dur 't hienaomaals, dur d'r Romeinse dichter Vergilius. De vursjtilling van d'r Hiemel en Hil zun ummer oetgebreider gewore in de middeliewe en vur kriege dur Dante 'nne kiek op wie m'n toen dach uvver die dinge. Zoe miengt hee al dat de weld roond is, mit 'n bewoende hilf en an d'r andere kant alling mer zië. De bewoende weld hat 3 continente mit Jeruzalem es middelpunt. Midde in de Aarde is de Hil, want dao is Lucifer heengebroejt. Daodur oontsjtoond an d'r andere kant van de weld d'r Louteringsberg. De Hil hat volges Dante 9 kringe, naogelang de zun die begange zun, mit d'r biepassende sjtraof. D'r Hiemel hat och 9 laoge, um de weld heen, dus wie hoeger, wie better.

't Book is gesjreve op rijm, mit hiel väöl getallesymboliek. Allemaol um 't nog hilliger te make. Zoe hat 't book 3 hoofsjtukke (Inferno, Purgatorio en Paradiso = Hil, Vagevuur (of Louteringsberg) en Hiemel), eder besjtaet oet 33 'canti' plus 1 inleidend, zoedat 't totaal op 100 kump. Die canti besjtun wer oet terzine, 3-raegelige verze, mit es sjema: ABA, BCB, CDC enz. Verwiezend nao de 3-aenhaed en d'r laeftied dat Jezus sjtorf (33).


Es uursjte reist Dante mit Vergilius nao de Hil, 't Inferno. Bie d'r ingank sjtaet de teks: "Lot vare alle hoop, este hie binnegaes (Lasciate ogni speranza, voi ch'intrate of Abandon all hope who enter here)".

Es uursjte kump e in 't Limbo, 't vurgeborchte, d'r uursjte kreenk. Dao zitte de heidene die niks misdoon hubbe, me umdat ze neet gedupt zun, were ze och neet gekweld, ze motte alling laeve in duusternis. Socrates, Plato en Saladin zitte dao.

D'r volgende kreenk is vur de wellustige, die vurgedreve were dur 'nne iewige sjturm, zoe wie Cleopatra. D'r 3e kreenk is vur de vraatzuchtige, die gemarteld were dur Cerberus. In d'r 4e kreenk motte de hebzuchtige en verkwisters zjoër dinge zinloos heen en weer sjlaepe. De rivier Styx is d'r 5e kreenk, dao in zitte de agressievelinge die zich iewig bevechte en oonder water liegke de wrokkige.

Ze komme ummer deper in de Hil en gun noe de Sjtad van Dis binne. D'r 6e kreenk is 'n grafveld mit brannende ope grave, oe de ketters in liegke. In d'r 7e kreenk lieje de geweldplegers in 3 versjillende dele: in d'r uursjte liegke die wat geweld gepleeg hubbe tenge andere, lichamelik of hun bezit, in 'n kolkende bloodrivier, bevurbeeld Atilla de Hun. 't 2e Gedeelte is 'nne busj van zelfmoordeners die verandere in beum en gekweld were dur harpijen die hun sjerpe klauwe in de tek zitte. 't 3e Deel is 'n woestijn, dao renne de geweldplegers tenge God, de natuur en de kuns roond es d'r vuur op hun rengent.

D'r 8e kreenk, Malebolge, is vur de bedregers, verdeeld in 10 dele:
1. Verleiders en koppelers renne in tengegesjtilde richting, opgezjweept dur duvele.
2. Vliejers liegke in e bad vol drek.
3. Simoniste en 'n aantal pause zun levvend begrave en alling hun brennende veuj sjteke bovve d'r groond oet.
4. Magiërs, hekse en zieners laope roond mit hunne kop achtersjteväör op d'r nak.
5. Corrupte politici en ambtenerre liegke in e bad van kokend pek, belaag dur duvele.
6. Huichelers laope in loej pieje. Kajafas liegk dao in kruushouding geneggeld op d'r groond.
7. Deve ontbranne en herrijze wer oet d'r esj en were opgejaag dur sjlange.
8. Sjlechte raodgevers brenne, oe oonder och Odysseus, van 't Peerd van Troje.
9. Schismatici were vermeenk dur 'nne duvel mit e zjwaard, zoe wie Mohammed.
10. Alchemiste en vervalsjers lieje gruwelike kwaole.

In de Cocytus, d'r 9e kreenk van de Hil, zitte de verraojers vasgevrore in e meer van ies. De 4 dele zun verneump nao bekinde verraojers:
1. Caïna, verneump nao Kaïn, verraojer van familie.
2. Antenora, verneump nao Antenor van Troje, landverraojer.
3. Ptolemaea, verneump nao Ptolomaeus, verraojer van gaste.
4. Judecca, verneump nao Judas, verraojer van zienge maester, och Brutus en Lucifer zitte dao in.

Geen opmerkingen: