Historie 4

Historie van de miensjechtige / Homonids

Zoe'n 5 miljoen jaor gelaeje (=Ma) oontsjtoond de sjplitsing tusje de vreuge miensjechtige en de miensjape (wie bv. chimpansees, gorilla's, bonobo's en orang-oetans; in 't ingelsj 'ape', dus neet monkey). D'r is nog väöl discussie uvver wae noe precies vurouwer is van wae, wae 'nne aparte (en dik doëdlaopende) tak vurmt en wielang en oë dis soorte precies gelaef hubbe. Mè de uursjte miensjechtige waore de Australopithecus (o.a. Afarensis (bv Lucy) en Africanus), die zich later sjplitse in bv. de Boisei en 't gesjlach Homo. Binne dat gesjlach is Habilis (betaekent 'handig', umdat e zelf geraedsjap makt) warsjienlik de uursjte soort. Dae trik warsjienlik roond 2 Ma boete Afrika (bv. Georgië) en wurd dao Erectus geneumd, dat rechoplaopend betaekent. Tegeliek laeft Ergaster (betaekent wirkende miensj) in Afrika. Erectus is warsjienlik d'r uursjte dae 't vuur liërt beheerse en roond 1,2 Ma bereikt dae China en Java. Op Java is in 1891 d'r uursjte Erectus gevoonde dur Eugène Dubois oet Aesde, dae 'm dan nog Pitecantropus Erectus neumt. Vanaf 1 Ma laeve de Homo Heigelbergensis in Europa, dae och deels truuk nao Afrika verhuus. Warsjienlik gaet e in Europa uvver in Neanderthalers (0,35 Ma) en in Afrika greujt e oet tot Homo Sapiens (0,25 Ma). Nao 'nne depe dip van Sapiens, versjpreidt dae zich uvver de ganse weld en kump in Europa zienge broor Neanderthaler tenge.

(evolutie van d'r miensj)

5,0 Ma - Sjplitsing tusje miensjechtige (hominidae) en miensjape

4,8

Orde: Primate (ape), Familie: Hominidae (miensjechtige), Gesjlach: Australopithecus/Homo

4,6

(getalle tusje häökskes zun de herseninhaod in cc / dl / cm3)

4,4

4,2

4,0 Ma - Tusje 4 en 2 Ma laeve de Australopithecus, de uursjte miensjechtige
3,9 Ma - Tusje 3,9 en 2,9 Ma laeve de Australopithecus Afarensis (380-430)
3,8

3,6

3,4

3,2 Ma - "Lucy" (in 1974 d'r uursjte gevoonde Afarensis) laeft in Oost-Afrika

3,0 Ma - Tusje 3,03 en 2,04 Ma laeve de Australopithecus Africanus (400-500)

2,8

2,6
2,5 Ma - Noordpool is vanaf noe bedik mit iës
2,4 Ma - Tusje 2,33 en 1,44 Ma laeve de uursjte va 't gesjlach Homo: Habilis (handige miensj)
2,3 Ma - Tusje 2,3 en 1,2 Ma laeve de Paranthropus Boisei (500-550) in Oost-Afrika, nevve Habilis
2,2 Ma
2,1 - Homo Rudolfensis (d'r is discussie of e bie Habilis huurt of neet ins tot de Homo)
2,0 Ma - De uursjte luuj vertrikke 'Out of Africa'
1,9 Ma - Tusje 1,9 en 0,143 Ma laeve de Homo Erectus (rechlaopend) in Azië
1,8 Ma - Tusje 1,8 en 1,3 Ma laeve de Homo Ergaster (wirkende miensj) in Zuid- en Oost-Afrika
1,7 Ma - Tusje 1,85 en 1,77 Ma laeve de Homo Erectus (600) in de Kaukasus

(Ergaster vreug 700-900 en later 900-1100)

1,5 Ma - Erectus liert 't vuur beheerse

(d'r wurd gedach dat Habilis, Rudolfensis en Ergaster bie Erectus hure)

1,3
1,2 Ma - Homo Erectus bereikt China en Java (in 1891 gevoonde dur Eugène Dubois oet Aesde)
1,1
1,0 Ma - Tusje 1 en 0,2 Ma laeve de Homo Heidelbergensis es uursjte luuj in Europa
0,9
0,8
0,7
0,6
0,50
0,40
0,35 Ma - Tusje 350.000 en 50.000 jaor gelaeje laeve de Neanderthalers in Europa
0,25 Ma - Roond 250.000 jaor gelaeje oonsjtaet in Afrika de Homo Sapiens (1250, Historie 5)
0,20 Ma - Roond 200.000 jaor gelaeje sjterve de Homo Heidelbergensis oet
0,10 Ma - Erectus en get later Neanderthalers sjterve oet, dan versjpreidt Sapiens zich (Historie 6)

(evolutie van d'r miensj volges Wikipedia)