Historie 5

Zoe'n 5 miljoen jaor gelaeje sjplitsde de uursjte miensjechtige (Australopithecus) zich van de miensjape en zoe'n 2 miljoen jaor gelaeje oontsjtoont de uursjte soort binne 't gesjlach Homo. Pas 't litste kwart miljoen jaor laope d'r daadwerkelik Homo Sapiens in Afrika. De litste Homo Heidelbergensis en Erectus sjterve oet roond 200 en 140.000 jaor gelaeje. Zoe'n 70.000 jaor gelaeje laefde d'r oongevaer evveväöl luuj es dat d'r noe chimpansees zun: zoe'n 12.000 individue. De soort waor dus mit oetsjterve bedreigd en de natuurlikke selectie waor dus erg groët: alling de sjterkste, zuinigste en inventiefste koeste uvverlaeve. De soort greujt langsem in aantal en versjpreidt zich dur Afrika en zoe'n 40.000 jaor gelaeje verlut Sapiens 't continent en gaet via Eurazië nao de Amerika's en nao Australië. In Europa laeve ze same mit de Neanderthalers en warsjienlik komme ze in contac mitaen, want veer drage nog ummer e deel DNA van 'm mit, terwiel de litste 30.000 jaor ging Neanderthalers mie laeve. Zoe'n 10.000 jaor gelaeje beginne luuj mit landboëw, later mit viëteelt en daonao veende ze 't raad en 't sjrif oet.

250.000 jaor gelaeje - De uursjte Homo Sapiens

240.000

230.000

220.000

210.000

200.000 jaor gelaeje - Oetsjterve Homo Heidelbergensis

190.000

180.000

170.000

160.000

150.000

140.000 jaor gelaeje - Oetsjterve Homo Erectus

130.000

120.000

110.000

100.000

90.000

80.000

70.000 jaor gelaeje - Nog mer zoe'n 12.000 individue Homo Sapiens in Zuidelik Afrika

60.000

50.000

40.000 jaor gelaeje - Homo Sapiens gaet 'Out of Africa' - nao Eurazië, Australië en de Amerika's
35.000 jaor gelaeje - Homo Sapiens (Cro-Magnonmens) bereikt Azië en Europa (behalve Sjpanje)
30.000 jaor gelaeje - Oetsjterve Homo Neanderthaler, mammoete en wolhaorige neushoorn

20.000
15.000 jaor gelaeje - Luuj make rotstaekeninge in Lascaux (Frankriek) en Altamira (Sjpanje)
14.000 jaor gelaeje - Einde van (vurläöpig) litste iestiëd, begin van interglaciaal Holoceen
12.500 jaor gelaeje - Luuj beginne mit landboew en viëteelt: Neolithicum (Kiek wiër bie Historie 6)
5.000 jaor gelaeje - Luuj veende 't raad oet en get later och 't sjrif
2.500 / 500 v.Chr. - Moderne geschiedenis (Kiek wiër bie Historie 7)